[28.2.2014 – for English scroll down]
Soms schrik je ervan hoe diep de gedachte hier bij mensen gaat dat hun moedertaal minderwaardig is. Dat gebeurde ook weer tijdens twee workshops – gegeven door Hanneke en haar collega’s van alfabetisering – in het Ikoma-gebied. Mensen moeten soms zelfs worden overtuigd dat het geen zonde is om hun eigen moedertaal in de kerk te gebruiken! Meer hierover later in dit verhaal.
Maar eerst: netelige vertaalproblemen en levendige discussies over de vertaling van Genesis in de Kabwa-taal.
Kabwa
Sinds enkele weken is Michiel officieel de vertaaladviseur voor de vertalers van de Kabwa-taal. Er is heel veel te leren, en daarom is het mooi om te zien hoeveel ervaring en vaardigheid de vertalers al hebben. Zo kunnen we elkaar helpen om meer te leren.
Er zouden allerlei dingen te vertellen zijn over de Kabwa-mensen: hoeveel er zijn, waar ze wonen, etc. Maar voor nu verwijzen we naar: http://www.thetask.net/mara/the-kabwa. Daar vind je meer informatie over de Kawba-bevolkingsgroep.
Genesis in wording
Het zijn spannende tijden. Na heel lang hard werken door de vertalers zijn we nu bezig om het boek Genesis klaar te maken voor publicatie. Dat betekent dat er allerlei redactionele dingen moeten gebeuren:
- spellingcontrole
- schrijven van een introductie en een lijst van moeilijke woorden
- hoe zijn belangrijke woorden als engel, offer, verbond vertaald? Is dit consistent gebeurd (dus één woord in het Kabwa voor elk van deze woorden)? Of zijn er meerdere Kabwa woorden gebruikt? En is hier dan een goede reden voor?
Luisteren naar de dominees
Een ander onderdeel van het klaarmaken van Genesis is de bespreking met de zogenaamde ‘wahakiki’ (redacteuren). Dit zijn veelal dominees. Zij krijgen de vertaling van Genesis te zien en mogen er vragen over stellen, verbeteringen voorstellen, et cetera.
Dit is belangrijk werk: het maakt de vertaling correcter, duidelijker en natuurlijker. Maar het is ook belangrijk voor de acceptatie van de vertaling in de gemeenschap: als de dominees tevreden zijn met de vertaling, gaan hun kerken ook mee.
Omarmen, om de hals vallen en kussen
En dus gingen we deze week enkele dagen naar een dorp in het Kabwa-gebied voor de bespreking van de vertaling. De ‘wahakiki’ kwamen aan met hun bijbel, pen en kopie van Genesis in Kabwa. Al snel ontstonden er levendige discussies over allerlei dingen. Er kwam zelfs uitbeelden aan te pas, toen het ging over Genesis 33:4: ‘Esau rende hem tegemoet, sloot hem in zijn armen en kuste hem.’
Probleem is hier dat het Kabwa geen woord heeft voor ‘kussen’. Dus had de Kabwa-vertaling alleen maar: ‘omhelzen en om de nek vallen’. Dit leidde even tot discussie, want waar blijft nu dat ‘kussen’ in de vertaling? Al snel begonnen enkele mensen het tafereel uit te beelden. Ze overtuigden hun collega’s dat ‘kussen’ een onderdeel is van ‘omhelzen en om de nek vallen’. Kortom: de vertaling was in orde.
Workshops in het Ikoma-gebied
Voor de vorige week stond er voor het alfabetiseringsteam een reis op het programma: twee workshops in het Ikoma-gebied. Het dorp waar we de workshops gaven (Bwitenge) ligt op ongeveer drie uur rijden van Musoma. Dat betekende dat we gedurende de week in dat gebied bleven slapen.
Op zondagmiddag werd de landcruiser van het kantoor helemaal volgeladen met dozen boeken, koffers en reistassen, dozen water en 7 mensen. Gelukkig wordt het begrip ‘vol’ hier in Tanzania wel wat anders gedefinieerd. Dus hadden we nog genoeg plaats om onderweg nog een andere passagier met zijn bagage (een paar tassen en een doos met een kip) op te pikken. Hij moest toevallig dezelfde kant op…
Gelukkig wordt het begrip ‘vol’ hier in Tanzania wel wat anders gedefinieerd.
Zoals gezegd stonden er twee workshops op het programma.
De eerste workshop (drie dagen)…
…werd gehouden voor mensen die kunnen lezen in Swahili maar die ook graag willen leren lezen in Ikoma. Er waren 16 mensen van heel verschillende leeftijden. Het is geweldig om te zien dat de deelnemers binnen een paar dagen enorm vooruitgaan. In het begin is bijna elk woord moeilijk om te herkennen. Maar na drie dagen konden de meeste deelnemers behoorlijk vloeiend verhalen lezen in het Ikoma. Heel mooi was om te zien hoe enthousiast alle deelnemers waren. Zelfs in de pauzes werd vaak nog doorgelezen!
De komende tijd proberen deze mensen als groep regelmatig samen te komen en boekjes en Bijbelboeken te lezen. Door deze oefening zal het lezen hopelijk steeds gemakkelijker gaan en nog leuker worden.
De tweede workshop (twee dagen)…
…was voor leraren die leesgroepen hebben opgestart en dus andere mensen leren lezen in Ikoma. Er werden ervaringen uitgewisseld, lesmethodes gedeeld, et cetera.
Tijdens de week gingen we op bezoek bij één van deze leraren. Onderweg naar zijn huis stopten we op zijn verzoek: ‘Jullie moeten even kennismaken met mijn mede-leraar Justin.’ Dus liepen we achter hem aan naar de achterkant van een klein kliniekje. En daar zaten ze: een groep van zeven mensen en Justin. Samen te lezen. Dit was dus één van de leesgroepen die in het gebied van de Ikoma is opgezet. Zomaar, voor ons ‘in the middle of nowhere’, leren mensen lezen in hun eigen taal!
Tijdens de workshop bleek dat de leraren samen al meer dan 100 mensen les hebben gegeven.
Eén van de leraren vertelde: ‘Ik probeer in mijn lessen mensen duidelijk te maken dat het gebruiken van Ikoma in de kerk echt geen zonde is!’ Heel mooi om dit uit zijn mond te horen want inderdaad: God spreekt alle talen!
Culturele puzzels en antwoorden
Al die dagen buiten het kantoor, in dorpen, met alleen maar Tanzanianen in de buurt, zorgden ook weer voor de nodige culturele ontdekkingen en verbazing. Te leuk om er niet iets van te delen:
- Ons viel op hoe snel mensen hier eten. In de tijd dat wij net enkele happen hadden genomen, was hun bord al weer leeg, klaar om weer weg te gaan. Waarom eigenlijk? Met elkaar eten is hier heel belangrijk hebben we begrepen, waarom het dan zo snel doen? Ik vroeg het later aan onze bewaker. Hij vertelde dat Tanzanianen ermee worden opgevoed snel te eten. Want hoe sneller je eet, hoe meer tijd er is voor het harde werk dat elke dag wacht: koeien laten grazen, naar de akker gaan om te zaaien, kleding wassen en drogen, etc.
- Gedurende de workshops hebben we heel veel bij mensen thuis gegeten. Te gast zijn bij iemand is een namelijk een privilege, maar ook gasten ontvangen is een voorrecht. Bij die bezoeken werd er, voordat we gingen zitten, gebeden: om te danken dat we in dit huis ontvangen werden. En ook bij vertrek werd er weer gebeden: om te danken voor de gastvrijheid en te bidden voor een zegen over de gastheer en/of -vrouw. Volgens ons een hele mooie gewoonte.
- Er blijkt een hiërarchie in gezag te zijn. Mensen die oud zijn moeten geëerd worden, maar tijdens een workshop heeft de leraar de autoriteit om een oudere persoon in de rede te vallen of al het nodig is de les te lezen. Wat blijkt: in context van het klaslokaal gaat de autoriteit van de leraar boven de status van de ouderen.
Bid je weer met ons mee?
Danken:
- voor veiligheid op alle reizen
- voor gezondheid tijdens de verschillende trips
- voor geslaagde workshops in het Ikoma-gebied met veel enthousiaste deelnemers.
Bidden:
- voor de Kabwa-vertalers John en Paul: voor concentratie en doorzettingsvermogen om de laatste dingen in Genesis af te ronden
- voor de leraren en de leesgroepen in het Ikoma-gebied
Literacy workshops
In the past weeks we made a week-long trip to the Ikoma area, where Hanneke and her literacy colleagues gave two workshops. The first workshop helped people to learn how to read their mother tongue: Kiikoma. It was great to se how eager and enthusiastic the participants were.
The second workshop was for teachers in the area, who have been teaching others to learn how to read and write Ikoma. It was encouraging to hear that these teachers all together had already taught more than 100 Ikoma-people!
Working on Genesis in the Kabwa language
Since a couple of weeks Michiel is the translation advisor for the Kabwa language. For now that means a lot of learning, not in the last place from the two translators, who have lots of experience.
The translators have been working on the book of Genesis for a long time. At the moment we are in the final stages of making this book ready for publication. That means things like spell checking, writing an introduction and glossary, etc.
A very important part of the translation process is the input of the ‘wahakiki’ (commentators/editors). These people, often pastors, get a draft of the translation and propose improvements, ask questions, etc. This not only makes the translation more correct, natural and clear. Because the ‘wahakiki’ are pastors, they function somewhat like spokesmen for different churches. So their input helps also to make the translation being accepted by the Christians and churches of the people group.