– Scroll down for English –
De betekenis van het rechterknipperlicht. Dat klinkt als een ingezonden in dat blad van die wielrijdersbond. Of een hoofdstuk in het boek voor je theorietest. Maar hier in Musoma houdt dit onderwerp ons ook regelmatig bezig. En dat knipperlicht staat niet op zichzelf, het zegt iets over de cultuur. Lees meer hieronder.
Maar eerst: ‘Hé, zijn dat soms de kalenders die je daar in je hand hebt? Laat me eens kijken!’
Kalenders
In het vorige jaar is Hanneke druk bezig geweest met het ontwerpen van kalenders. In samenwerking met veel andere mensen, onder wie de vertalers, heeft ze voor elke taal een kalender gemaakt. Elke kalender heeft naast het ‘kalender gedeelte’ (met alle maanden en dagen in de lokale taal) enkele foto’s die te maken hebben met de betreffende taalgroep en een Bijbeltekst in de lokale taal.
In november en december zijn we druk geweest met het verspreiden van de kalenders. Mensen gingen met kalenders naar huis en probeerden die in hun eigen dorp te verkopen. Zelf hebben we regelmatig een extra rondje door het centrum van Musoma gemaakt met de kalenders in onze handen.
Op de markt
Het begon allemaal op de markt van Musoma. We hebben daar enkele goede bekenden, bij wie we regelmatig inkopen doen. Maar al snel verspreidden zij het nieuws. Er zijn kalenders in je eigen taal! Een van onze marktvrienden liep al snel over de markt, zoekend naar mensen van wie hij vond dat ze zeker een kalender moesten hebben. ‘Hé, jij spreekt toch Jita [een van de talen hier]? Er zijn hier kalenders te koop in Jita!’
Het is prachtig om te zien hoe enthousiast mensen zijn over de kalenders. Ze zijn verbaasd en blij dat hun taal daadwerkelijk op papier staat. En dan ook nog een foto erbij van het gebied waar ze geboren zijn… Tussen de balen uien, de stapels papaja’s en de manden aardappels, beginnen ze de Bijbeltekst te lezen die op de kalender staat. ‘Hé, dat is nog wel even wennen, Jita lezen. Maar ongelofelijk zeg, er zijn dus mensen die de Bijbel vertalen in Jita!’
Zo gaan die gesprekken vaak. Elke keer dus weer een mooie gelegenheid om met mensen te praten over het Bijbelvertaalwerk dat gaande is, wat voor veel mensen nieuws is. En het gebeurt dan ook regelmatig dat mensen zeggen: ‘Kom volgende week maar eens terug, dan heb ik weer geld, en dan wil ik een Lucas-evangelie kopen.’
Omdat het zo leuk is, hier een greep uit reacties van mensen op de kalenders:
Oh, mijn taal zit er niet bij? Nou dan koop ik er een in een andere taal, om aan een vriend van me te geven.
Ik wil geen kalender, ik wil een Bijbelboek!
Hé, zijn dat soms de kalenders die je daar in je hand hebt? Laat me eens kijken!
[Een baas tegen zijn werknemer] Ik koop deze kalender wel voor jou, want het kan niet zo zijn dat je zonder kalender zit, terwijl er één is in je eigen taal.
Taalkundige/culturele observaties in een zijstraat
Nog even een zijstraat voor mensen die houden van zijstraten.
Als je praat over verschillen tussen culturen, verval je vaak in clichés. ‘Tanzanianen communiceren veel minder direct dan Nederlanders’ is er zo eentje. Al talloze keren hebben we die ideeën in ons hoofd moeten bijstellen.
Maar mijn ervaring is wel dat de talen hier (zelfs de taal van gebaren en symbolen) meer ambiguïteit hebben, woorden en gebaren kunnen dus veel verschillende dingen betekenen. Analytische taal, waarin je alles kunt uitsplitsen en veel synoniemen hebt, past meer bij het Nederlands. Blijkbaar is in onze cultuur de behoefte om alles precies te zeggen en beschrijven en geen ambiguïteit te laten bestaan.
In het werk als vertaaladviseur loop ik er regelmatig tegenaan hoe breed de betekenis van woorden in het Kabwa kan zijn.
– Rechtvaardig, trouw, betrouwbaar, waar: allemaal één woord.
– Woorden, nieuws, issues: allemaal één woord.
– Zeggen, vermelden, noemen, spreken: allemaal één woord.
– Benadrukken, aansporen, aanmoedigen, overtuigen, motiveren: allemaal één woord.
En dat levert natuurlijk een uitdaging op. Een goed voorbeeld is het woord voor ‘oordelen’, dat ook de betekenis ‘straffen’ heeft. Wat te doen op plaatsen waar het gaat over het oordeel van God, zonder dat er straf wordt geïmpliceerd? Gods kinderen worden wel geoordeeld, maar ze worden vrijgesproken! Ze worden niet gestraft, dankzij het werk van Christus!
Als we hier dat Kabwa-woord voor gebruiken dat zowel ‘oordelen’ als ‘straffen’ betekent, hoe zorgen we dan dat de lezers aanvoelen wanneer het in de Bijbel gaat om ‘oordelen om te straffen’ en wanneer om ‘oordelen’ zonder dat er gestraft wordt?
Bij uitstek gedurende de community check (zie hier: http://www.louterlive.nl/community-check/) kunnen zulke vragen getest worden door de mensen de bewuste passage te laten lezen en te kijken of de tekst communiceert wat daadwerkelijk gecommuniceerd moet worden.
Knipperlicht
Nog even terug naar die ambiguïteit en dat je die zelfs ziet in de taal van gebaren en symbolen.
We rijden hier aan de linkerkant van de weg. Wat bedoelt de bestuurder van de auto die voor je rijdt nu als hij zijn rechterknipperlicht aan zet?
Antwoorden in een gefrankeerde envelop met naam, adres, leeftijd, betrekking en nationaliteit naar…
Nee, die envelop hoeft niet, maar je kunt wel eens je hoofd breken over wat die bestuurder zou kunnen bedoelen. En dan komen we daar in ons volgende bericht op terug!
Danken:
– Voor een goed kerstfeest en een goede jaarwisseling.
– We krijgen veel bemoediging vanuit Nederland in de vorm van kaartjes en reacties op onze weblogs. Dit is echt een grote steun!
– We hebben heel veel mensen ontmoet in de afgelopen maand(en) met wie we hebben gepraat over de Bijbel in hun eigen taal, ook met mensen die de Bijbel (vrijwel) niet kennen. Bid ook voor deze mensen.
Bidden:
– Bid dat we ons werk doen uit liefde voor God en de mensen om ons heen.
– Voor de komende tijd staan er verschillende checks gepland voor ons als Kabwa-team (check als team samen met de vertaalconsulent van de brieven van Johannes; check als team van Openbaring 1-11). Bid voor energie en uithoudingsvermogen.
– De komende tijd is het ook druk voor het alfabetiseringsteam. Er staan behoorlijk wat workshops op het programma. Bid dat de workshops goed gaan en dat veel mensen bemoedigd worden door het leren lezen en schrijven in hun eigen taal. Bid ook voor energie en gezondheid voor het team.
At the market in Musoma
Last year Hanneke made, with the help of lots of colleagues, calendars for all the eight languages of the Mara Cluster Project. Every calendar has its own months and days (of course, that’s why it’s called a calendar) in the local language, a couple of photos of important sites of the language group’s area and a passage from Scripture in the local language.
We already heard that in previous years these calendars were popular. And so they are, also this year.
In November and December our colleagues and we have been busy distributing the calendars. For us, it started at the main market of Musoma. We know a few good friends there, to whom we go for our fruit and vegetables. We went to show them the calendars and asked them if they would like to buy one. Not only did they want that, but immediately one of them started to walk around the marketplace, looking for people who he thought should buy a calendar. ‘Hey, you speak Jita [one of the local languages], right? They’re selling calendars in your language. The calendars are really nice. You should get one!’
In a minute several people had surrounded us, wanting to see the calendars.
It is encouraging to see how enthusiastic people are about them. Happy and surprised they look at their very own language, actually there, written down, together with photos of their own area.
Surrounded by piles of onions, heaps of papayas, and baskets full of tomatoes, they have a go at reading the Bible passage that is written on the calendar in their own mother tongue. This often leads to a conversation about the Bible translation work that is going own. Many people are happily surprised to hear that the Bible is being translated in their heart language. Some say things like: ‘Please come back next week. By then, I hope to have some money again, to buy the Gospel of Luke.’
Some other reactions:
‘There is no calendar in my language? Well, then I’ll just buy one in another language, to give to a friend of mine who speaks that language.’
‘Nice, those calendars, but I want a Bible book in my own language!’
‘Are you carrying calendars in your hand? Let me have a look.’
[Employer to his employee] ‘I’ll buy this calendar for you. You shouldn’t be without a calendar, while there is one in your own language!’