[For English scroll down]
In het vertaalproces zijn twee belangrijke momenten dat de mensen van de gemeenschap, voor wie de vertaling bedoeld is, de vertaling kunnen bekijken en hun mening kunnen geven:
- community check (Swahili: ukaguzi wa jamii)
- reviewers check (Swahili: ukaguzi wa wahakiki)
Een tijdje geleden hebben we iets verteld over de zogenaamde reviewers check.* Vandaag iets over community checks.
Doel van een community check
Een community check heeft een ander doel dan een reviewers check. Bij laatstgenoemde letten de betrokken mensen (vaak dominees of andere belezen mensen) vooral op de correctheid van de vertaling, en of de vertaling goed ontvangen zal worden in hun kerken en gemeenschap.
In de community check zijn het geen dominees, ouderlingen en andere mensen die al lang christen zijn en de Bijbel goed kennen. Nee, in de community check komen ‘gewone’ mensen bij elkaar.
De vertalers gaan naar hun eigen taalgebied en ontmoeten elke dag enkele groepjes mensen in verschillende dorpen. Per groep gaat het vaak om zo’n 6-8 mensen. Zij horen de vertaling en letten er vooral op of de vertaling
- begrijpelijk is, en
- natuurlijke taal gebruikt.
Dus moeilijke woorden, ingewikkelde zinnen en verzwegen informatie worden als snel getackeld.
De brieven van Johannes in Kabwa
Enkele weken geleden ging ik, Michiel, mee met een van de vertalers om een community check te doen over de brieven van Johannes. Het was één van de enerverendste dingen die ik tot nu toe heb meegemaakt. Waarom? Omdat ons team na lang werken in een kantoor, achter de computer, spittend in boeken en discussiërend over de vertaling, eindelijk kan horen wat de doelgroep denkt. Eindelijk hoorden we de mensen voor wie de vertaling bedoeld is. Wat vinden zij ervan? Is de vertaling begrijpelijk, vloeiend? En is er hedendaags en natuurlijk Kabwa gebruikt?
Soms kan het dan gebeuren dat een zin die in het kantoor begrijpelijk leek, erg moeilijk is voor iemand die de tekst voor het eerst leest. Hij loopt niet lekker. Of er zit een impliciet argument in dat door de lezers niet wordt opgepikt. Of de vertaling die we hebben gekozen voor een bepaald belangrijk woord blijkt toch niet helemaal te passen. Een voorbeeld van dat laatste.
Een voorbeeld
In 2 Johannes schrijft Johannes
‘Aan de uitverkoren vrouw en haar kinderen…’ (vers 1)
Johannes schrijft aan een kerk en haar gelovigen. Met het woord ‘vrouw’ (‘kuria’ in het Grieks) drukt hij respect uit. Dat element van respect moest dus in de Kabwa-vertaling meewegen. Er moest een woord gebruikt worden dat respectvol is.
In overleg waren we tot een vertaling gekomen die in het Nederlands omschreven kan worden als: ‘vrouwelijk persoon die op een leeftijd is dat ze kinderen heeft/kan hebben’.
Maar tijdens de community check waren de meesten hier toch niet helemaal gelukkig mee. Waarom niet vertalen met het woord ‘maayi’, ‘moeder’? Dat is nog natuurlijker taalgebruik, en bovendien komt de klank van respect hier nog duidelijker naar voren.
Dank je met ons mee?
- Enkele weken geleden kwamen de exemplaren van Genesis in de Ikoma en in de Kabwa-taal het kantoor binnen! Binnenkort zal het boek officieel ‘gepresenteerd’ worden.
- In de afgelopen weken gingen maar liefst vijf van de acht vertaalteams naar hun taalgroep voor community check of reviewers check. Dank God voor het werk dat is gedaan en voor het intensieve contact met de mensen in de taalgroepen tijdens deze checks.
- Sinds dat we zijn verhuist is er allerlei (klein) onderhoud aan ons huis gedaan. We zijn erg blij dat dit kon gebeuren.
Gebedspunten:
- Voor energie als Hanneke in de komende tijd weer twee workshop-trips op het programma heeft staan.
- Voor focus op God en energie in deze tijd van verhuizen en klussen in huis.
- Om een zegen over onze aanwezigheid in de kerk in Musoma waar we vaak heen gaan en over de bezoeken aan andere kerken: eer aan God, en bemoediging en geestelijke voeding voor de gemeenteleden en onszelf.
* (http://www.louterlive.nl/?p=1048, onder ‘Luisteren naar de dominees’ en ‘Omarmen, om de hals vallen en kussen’).
Community check
One of the important steps in the translation process is the so called community check. The translators go to the language area and visit various villages and groups of people, to receive feedback on the draft translation they made of a part of Scripture.
A few weeks ago I went with one of the translators to have a chance of being there at a community check. It was one of the most exciting things I have seen in translation work so far. Why? After weeks or sometimes months of working on the computer, studying the Biblical text, discussing the translation as a team, et cetera, the team can finally hear what the community thinks about the draft translation. Finally the people for whom we intend the translation to be beneficial, are able to give their views.
So this stage of the process is very important. Without the feedback of the intended audience, the translation runs the risk of being too difficult or unnatural, by using long sentences, technical words, outdated language, complicated metaphors, unknown concepts, etc.
An example
In his second letter, John writes:
‘The elder, to the chosen lady and her children…’ (verse 1)
John writes to a church and its believers. The word ‘lady’ is a word of respect. This element of respect has to be present in the translation. So a word that expresses respect should be used here.
The first draft of the Kabwa translation used a word that can be rendered as: ‘female person having childbearing age’.
During the community check not everyone was happy with this word. They asked why it had not been translated with the word ‘maayi’, ‘mother’? That’s a more natural word, and the element of respect is even more present and clear. Seeing that this was a good point, the translation got changed.
Praises:
- The copies of Genesis in the Kabwa and Ikoma-language have arrived.
- A lot of the translation teams have had a chance in the last couple of weeks to go out to the community and test parts of Scripture. Praise God for all the work that has been done.
- Several things have been fixed (or newly made) in and around our new house.
Prayers:
- For energy for Hanneke, as she has two workshop trips coming up again.
- For focus on God in this time of moving and maintenance in and around the house.
- For a blessing over our involvement in the church here. Our ‘own’ little church in Musoma, but as well other churches that we (might) visit.